भक्तपुरमा उल्लास र श्रद्धाको संगम — गाईजात्रा पर्व धुमधामसँग मनाइँदै

भक्तपुर, नेपाल : आज भक्तपुरका नेवार समुदायले एक वर्षभित्र दिवंगत भएकाको आत्मा मोक्ष प्राप्त होस् भन्ने कामनासहित गाईजात्रा पर्व हर्षोल्लासका साथ मनाइरहेका छन्। यो पर्वमा शोकलाई हास्यमा बदल्ने अनौठो परम्परा छ, जसमा आँसु र हाँसो दुवै मिसिन्छन्।

भक्तपुरको गाईजात्रा अन्य स्थानभन्दा भिन्न र मौलिक छ। बिहानै दरबार स्क्वायरमा तलेजु भवानीको गाई निकाल्ने परम्पराले दिनको सुरुवात हुन्छ। यसपछि ताहासाँ (बाँसबाट बनेको मृतकको प्रतीक संरचना) र गाईसँगै नगर परिक्रमा गरिन्छ। घिन्ताङघिसी नामको समूह नृत्य, जसमा सहभागीहरूले लठ्ठी बजाउँदै ताल मिलाउँछन्, यस पर्वको मुख्य आकर्षण हो।

ताहासाँ रंगीन कपडाले सजाइन्छ र मृतकको लिङ्ग, उमेर वा सामाजिक स्थिति अनुसार फरक प्रतीक राखिन्छ—बालक भए डोको, महिला भए सारी, पुरुष भए सेतो कपडाको ताहासाँ। यदि गर्भवती महिलाको निधन भएको हो भने गाईसँगै सानो गाईको प्रतीक पनि राखिन्छ।

पर्वमा हास्यव्यङ्ग्य, ख्यालठट्टा, नाचगान र धार्मिक झाँकीहरूको प्रदर्शन गरिन्छ। महादेव–पार्वती, राधा–कृष्ण लगायतका रूपमा सिँगारी बालबालिकाहरू सडकमा देखिन्छन्। नेवार संस्कृतिअनुसार मृतकका छोरी र किरियापुत्रीले गाईलाई सगुन दिन रुनु सम्मानको प्रतीक मानिन्छ।

ऐतिहासिक रूपमा गाईजात्रा मल्लकालदेखि चलिआएको मानिन्छ। किंवदन्तीअनुसार, राजा प्रताप मल्लले छोराको मृत्युपछि रानीको शोक कम गर्न गाईजात्रा सुरु गराएका थिए, जसमा हास्य र व्यङ्ग्यको प्रयोगले वातावरण हल्का पार्ने उद्देश्य थियो। संस्कृतिविद्हरूका अनुसार यसको जरा लिच्छवीकालसम्म पुग्छ।

भक्तपुरको गाईजात्रा आजदेखि कृष्णाष्टमीसम्म चल्छ। यस अवधिमा शहरका सडकहरू बाजागाजा, नाच, रंगीन झाँकी र श्रद्धा–उल्लासले भरिन्छन्। धार्मिक विश्वास अनुसार यस दिन गाईको प्रतीक निकालेर नगर परिक्रमा गराउँदा मृत आत्मा स्वर्गलोक पुग्छ र मोक्ष प्राप्त गर्छ।