“ट्रम्पको भारत ट्यारिफ: नेपालको अर्थतन्त्रमा जोखिम वा अवसर?”

काठमाडौँ, अगस्ट ३ – अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले भारतबाट आयात हुने विभिन्न वस्तुमा २५% ट्यारिफ लगाउने घोषणाले गत शुक्रबारदेखि दक्षिण एसियाली क्षेत्र तरङ्गित छ। यस नीतिले भारतसँगको घनिष्ट व्यापारिक निर्भरताका कारण नेपालको अर्थतन्त्रमा गम्भीर असर पार्ने आशंका व्यक्त गरिएको छ, तर केही विशेषज्ञहरूले यसलाई नेपालका लागि रणनीतिक अवसरको रूपमा पनि हेरेका छन्।

# ट्यारिफ नीतिको बहुआयामिक प्रभाव
ट्रम्पले भारतलाई रुसी तेल र सैन्य उपकरण खरिद गर्ने देशहरूको सूचीमा राखेर यो कदम चालेका हुन्। यससँगै उनले रुसको सहयोग लिने अन्य देशहरूलाई पनि दण्डित गर्ने चेतावनी दिएका छन्। विश्लेषकहरूको अनुसार यस नीतिले नेपाललगायत भारतसँग प्रत्यक्ष व्यापार गर्ने अन्य एसियाली देशहरूको व्यापारिक प्रवाहमा ठूलो व्यवधान उत्पन्न गर्न सक्छ।

#नेपालको व्यापारिक संरचनामा झन्को
नेपालको विदेशी व्यापारमा भारतको प्रभुत्व स्पष्ट छ:
– **आयात निर्भरता:** कुल आयातको ६०% (लगभग १० खर्ब रुपैयाँ) भारतबाट
– **निर्यात बजार:** कुल निर्यातको ८०% (लगभग २ खर्ब २४ अर्ब रुपैयाँ) भारततर्फ
– **व्यापार असंतुलन:** गत आर्थिक वर्षमा भारतसँगको व्यापार घाटा करिब ८ खर्ब रुपैयाँ पुगेको थियो

प्रमुख आयातमा पेट्रोलियम, खाद्य तेल, इस्पात, मेसिनरी र खाद्यान्न समावेश छन्। विशेषज्ञहरूले भारतमा लाग्ने उच्च ट्यारिफले यी वस्तुको आपूर्ति शृङ्खला बिग्रने र मूल्यवृद्धि हुने आशंका व्यक्त गरेका छन्।

# विरोधाभासी दृष्टिकोण: जोखिम वा अवसर?#

अर्थशास्त्री डा. चन्द्रमणि अधिकारीले यसलाई नेपालका लागि रणनीतिक अवसरको रूपमा विश्लेषण गरे:
> **”नेपालमा १०% ट्यारिफ लाग्दा भारत (२५%) र चीन (अझ बढी) भन्दा हाम्रो निर्यात सस्तो हुनेछ। यसले हस्तकला, कपडा र कृषिजन्य उत्पादनमा प्रतिस्पर्धात्मक फाइदा दिनेछ।”**

तर उनले नेपालको कमजोर पूर्वाधार, व्यापारिक रसद र लगानी आकर्षण गर्न नसक्ने क्षमताले यो अवसर गुमाउन सक्ने चेतावनी पनि दिए।

# खाद्य तेल क्षेत्रमा जोखिम
खाद्य तेल निर्यातमा नेपालले पहिले नै उतारचढाव भोगेको छ:
– २०२२ मा भारतले खाद्य तेलमा २०% आयात शुल्क लगाउँदा नेपाली व्यापारीले SAFTA को शून्य-ट्यारिफ फाइदा उठाएर **१,५३७% निर्यात वृद्धि** गरे
– २०२३ जुनमा भारतले शुल्क घटाएर १०% गर्दा नेपालको प्रतिस्पर्धा कमजोर भयो
विशेषज्ञहरूले ट्रम्पको नयाँ ट्यारिफले भारतको खाद्य तेल बजार थप अस्थिर बनाउने र नेपाली उत्पादनमा थप चुनौती आउने आशंका व्यक्त गरेका छन्।

# गलैँचा उद्योगमा प्रत्यक्ष असर
अमेरिका नेपाली गलैँचाको तेस्रो ठूलो बजार हो:
– गत वर्ष **४८ मिलियन डलर** (६ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी) को निर्यात
– १०% ट्यारिफले वार्षिक **५ लाख डलरभन्दा बढी** नाफा गुम्ने अनुमान
– १० लाखभन्दा बढी रोजगारीमा जोखिम

# रणनीतिक सुझावहरू
विश्लेषकहरूले नेपाललाई यस संकटलाई अवसरमा रूपान्तरण गर्न यी कदमहरू सुझाए:
1. **क्षेत्रीय एकीकरण:** SAARC र BIMSTEC मार्फत व्यापार बढाउने
2. **वैकल्पिक मुद्रा प्रणाली:** रुससँग रुपैयाँ-रुबल विनिमय सम्झौता
3. **डिजिटल भुक्तानी:** भारतको UPI र चीनको अलीपेयसँग एकीकरण
4. **उत्पादन क्षमता विस्तार:** कृषि प्रसंस्करण र हल्का उद्योगमा लगानी

# भविष्यको बाटो
विश्व व्यापार संगठनले ट्रम्पको नीति अन्तर्राष्ट्रिय नियमविपरीत भएको बताउँदा पनि अमेरिकी प्रभुत्वले यसको कार्यान्वयन सीमित छ। अर्थशास्त्रीहरूको अनुसार यो घटनाले विश्वव्यापारमा बहुध्रुवीयताको सुरुवात गरेको छ जहाँ साना अर्थतन्त्रहरूले सूक्ष्म रणनीतिबाट फाइदा लिन सक्छन्।

नेपाल सरकारले यस अवसरलाई सदुपयोग गर्न पूर्वाधार विकास, व्यापार सुविधाकरण र लगानी अनुकूल वातावरण सिर्जना गर्नु आवश्यक छ। नयाँ ट्यारिफ व्यवस्थाले गर्दा भारत र चीनमा उत्पादन महँगो हुँदा नेपालले वैकल्पिक बजार सिर्जना गर्न सफल भएमा यो संकट नै ऐतिहासिक मोड बन्दैन भन्ने विश्लेषणहरू पनि सुनिन्छन्।