श्री शारदा मा.वि को शून्य SEE परिणाम : राजनीतिक द्वन्द्वको परिणाम कि शैक्षिक संकट?

बाजुरा, बुढीगंगा नगरपालिका ७ -: यस वर्षको माध्यमिक शिक्षा परीक्षा (SEE) मा श्री शारदा माध्यमिक विद्यालयका सबै विद्यार्थी अनुत्तीर्ण भएका छन्। यो निराशाजनक परिणामको पछाडि वडा अध्यक्ष भवनसिंह केसी, उनका छोरा दिलिप केसी जो विद्यालय व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष हुन् ,र प्रधानाध्यापक टेकबहादुर केसी बीचको राजनीतिक र स्वार्थको द्वन्द्व मुख्य कारण रहेको बताइएको छ।

श्री शारदा माध्यमिक विद्यालय बाजुराको बुढीगंगा नगरपालिका ७ मा अवस्थित एक सरकारी विद्यालय हो। यो विद्यालयले लामो समयदेखि स्थानीय समुदायका विद्यार्थीहरूलाई शिक्षा प्रदान गर्दै आएको छ। तर, यस वर्षको SEE मा शून्य परिणाम आएपछि यहाँको शैक्षिक वातावरणमाथि गम्भीर प्रश्न उठेको छ। स्थानीयहरूका अनुसार, यो अवस्था वडा अध्यक्ष भवनसिंह केसी कान्छा छोरा दिलिप के सी को राजनीतिक हस्तक्षेप र उनको प्रभावमा रहेको विद्यालय व्यवस्थापनको कमजोरीले सिर्जना भएको हो भन्ने स्थानिय अभिबाबकहरुको आरोप छ।
वडा अध्यक्ष भवनसिंह केसी ले आफ्ना छोरा दिलिप केसी लाई विद्यालय व्यवस्थापन समितिको अध्यक्ष बनाएर शैक्षिक प्रशासनमा हस्तक्षेप गरेको आरोप छ। यसले शिक्षकहरूको स्वतन्त्र रूपमा काम गर्ने क्षमतालाई प्रभावित पारेको छ। शिक्षकहरूले वडा अध्यक्षका छोरा दिलिप केसीको दबाबमा परेर आफ्नो जिम्मेवारी पूरा गर्न नसकेको गुनासो गरेका छन्।

त्यस्तै, प्रधानाध्यापक टेकबहादुर केसी माथि पनि वडा अध्यक्ष र उनका छोरा दिलप के सिको रबाब र प्रभावमा परेर विद्यालयको शैक्षिक गुणस्तरमा ध्यान नदिएको आरोप लागेको छ। यो द्वन्द्वले शिक्षक र विद्यार्थीबीचको सम्बन्धमा पनि तनाव सिर्जना गरेको छ, जसको प्रत्यक्ष असर SEE को परिणाममा देखिएको छ। स्थानीय अभिभावकहरूले यो अवस्थाप्रति चिन्ता व्यक्त गरेका छन्। एक अभिभावकले भने, “हाम्रा बच्चाहरूको भविष्य जोखिममा परेको छ। वडा अध्यक्ष र उनको परिवारको प्रभावले विद्यालय बिग्रियो।” त्यस्तै, शिक्षकहरूले पनि आफूमाथि परेको राजनीतिक दबाबको कारण पढाइमा ध्यान केन्द्रित गर्न नसकेको बताएका छन्। श्री शारदा माविको यो शून्य परिणामले बाजुराको शैक्षिक अवस्थालाई उजागर गरेको छ। वडा अध्यक्ष भवनसिंह केसी, उनका छोरा दिलिप केसी, र प्रधानाध्यापक टेकबहादुर केसी को भूमिकाले यो संकट निम्त्याएको देखिन्छ। यो समस्याको समाधानका लागि राजनीतिक हस्तक्षेप रोक्न, विद्यालय व्यवस्थापनमा पारदर्शिता कायम गर्न, र शिक्षकहरूलाई स्वतन्त्र रूपमा काम गर्ने वातावरण सिर्जना गर्न जरुरी छ। अन्यथा, यहाँका विद्यार्थीहरूको भविष्य थप अन्धकार हुने जोखिम छ।

देशको SEE परिणाम: विगत र वर्तमान:

नेपालको माध्यमिक शिक्षा परीक्षा (SEE) लाई देशको शैक्षिक स्तर मापन गर्ने प्रमुख आधार मानिन्छ। विगतका वर्षहरूमा SEE को परिणामले नेपालको शिक्षा प्रणालीमा सुधार र चुनौती दुवैलाई उजागर गरेको छ। उदाहरणका लागि, 2075 BS मा SEE को उत्तीर्ण दर ६८.४% थियो, जुन 2076 BS मा ७२.५% पुग्यो। यो सुधार राष्ट्रिय परीक्षा बोर्ड (NEB) ले गरेको मूल्यांकन प्रक्रियाको परिवर्तन र शिक्षक तालिमको प्रभावको परिणाम मानिएको थियो। तर, 2077 BS मा कोभिड-१९ महामारीका कारण आन्तरिक मूल्यांकनमा आधारित परिणाम प्रकाशित गरियो, जसले उत्तीर्ण दर ९०% भन्दा माथि पुर्‍यायो, तर यसले वास्तविक शैक्षिक गुणस्तर मापन गर्न सकेन। 2079 BS मा पुन: परम्परागत परीक्षा प्रणाली लागू भएपछि उत्तीर्ण दर ५५.३% मा झर्‍यो, जसले विद्यार्थीहरूको तयारी र शिक्षा प्रणालीको कमजोरीलाई उजागर गर्‍यो। हालैको SEE 2081 BS (2025 AD) को नतिजाले समग्रमा सुधार देखाएको छ, तर गणित विषयमा १,२८,२१५ विद्यार्थी अनुत्तीर्ण भएका छन्। यो तथ्याङ्कले देशको शिक्षा प्रणालीमा विषयगत कमजोरी र क्षेत्रीय असमानता अझै कायम रहेको संकेत गर्छ।

बाजुराको SEE प्रदर्शन: विगतको चित्र

बाजुरा जिल्ला नेपालको सुदूरपश्चिम क्षेत्रमा अवस्थित एउटा दुर्गम जिल्ला हो, जहाँ शैक्षिक पूर्वाधार र स्रोतको अभावले विद्यार्थीहरूको प्रदर्शनमा असर परिरहेको छ। विगतका तथ्याङ्कहरू हेर्दा, बाजुराको SEE उत्तीर्ण दर देशको औसतभन्दा कम रहेको देखिन्छ। 2075 BS मा बाजुराको उत्तीर्ण दर करिब ४५% थियो, जुन देशको औसत ६८.४% भन्दा निकै कम हो। 2076 BS मा यो दर ५०% नजिक पुगे पनि, ग्रामीण क्षेत्रका विद्यालयहरूमा परिणाम अझै निराशाजनक थियो।2079 BS मा बाजुराको उत्तीर्ण दर ४०% भन्दा तल झरेको अनुमान गरिएको छ, जसले जिल्लामा शिक्षक अभाव, पाठ्यपुस्तकको पहुँचमा कमी, र सामुदायिक सहभागिताको अभाव जस्ता समस्याहरूलाई उजागर गर्छ। श्री शारदा माविको यस वर्षको शून्य परिणामले बाजुराको शैक्षिक संकटको गहिराइलाई थप पुष्टि गरेको छ। यो अवस्था केवल एउटा विद्यालयको मात्र नभई समग्र जिल्लाको शैक्षिक प्रणालीको कमजोरीको परिणाम हो।

श्री शारदा माध्यमिक विद्यालयमा देखिएको शून्य परिणाम बाजुराको शैक्षिक संकटको एउटा उदाहरण मात्र हो। यहाँको शैक्षिक वातावरण राजनीतिक हस्तक्षेपले थप जटिल बनेको छ। वडा अध्यक्ष भवनसिंह केसी को प्रभावले शिक्षकहरूको मनोबल घटेको छ भने विद्यार्थीहरूको पढाइमा पनि नकारात्मक असर परेको छ। गणित जस्ता विषयमा देशभर देखिएको कमजोरी बाजुरामा थप गम्भीर छ, किनभने यहाँ आधारभूत शैक्षिक स्रोत र तालिमको अभाव छ।

यो संकटको समाधानका लागि तत्काल कदम चाल्न जरुरी छ:

राजनीतिक हस्तक्षेप रोक्न: विद्यालय व्यवस्थापन समितिमा योग्य र निष्पक्ष व्यक्तिको नियुक्ति गर्नुपर्छ।
शिक्षकको सशक्तीकरण: शिक्षकहरूलाई नियमित तालिम र प्रोत्साहन प्रदान गर्नुपर्छ।
शैक्षिक पूर्वाधार सुधार: बाजुरामा पाठ्यपुस्तक, प्रयोगशाला, र अन्य शैक्षिक स्रोतको व्यवस्था गर्नुपर्छ।
सामुदायिक सहभागिता: अभिभावक र स्थानीय नेतृत्वबीच सहकार्य बढाउनुपर्छ।

स्थानीय अभिभावक ले भने, “हाम्रा बच्चाहरूको भविष्य अन्धकारमा छ। यो अवस्था सुधार्न सबैले हातेमालो गर्नुपर्छ।”
श्री शारदा माविको शून्य SEE परिणाम बाजुराको शैक्षिक संकटको एउटा ज्वलन्त उदाहरण हो। देशभर SEE परिणाममा सुधारको प्रयास भइरहँदा बाजुरामा भने राजनीतिक हस्तक्षेप र संरचनात्मक कमजोरीले शैक्षिक अवस्थालाई थप बिगारेको छ। विगतका तथ्याङ्कहरूले पनि बाजुराको शैक्षिक प्रदर्शन देशको औसतभन्दा कमजोर रहेको देखाउँछ। यो अवस्थाले हामीलाई शैक्षिक सुधारका लागि एकजुट भएर लाग्न प्रेरित गर्नुपर्छ।

सरकारको जिम्मेवारी

शिक्षा हरेक बालबालिकाको मौलिक अधिकार हो। नेपाल सरकारले हरेक क्षेत्र र समुदायका विद्यार्थीहरूलाई गुणस्तरीय शिक्षा सुनिश्चित गर्नुपर्छ। श्री शारदा माविको यो शून्य नतिजाले शैक्षिक प्रणालीमा रहेको असमानता र कमजोरीलाई उजागर गरेको छ। यो अवस्थाले सरकारलाई तत्काल कदम चाल्न बाध्य बनाउँछ।
भौतिक पूर्वाधारको सुधार: सरकारले विद्यालयमा थप बजेट छुट्याएर कक्षा कोठा, बिजुली, सफा पानी र आधुनिक शिक्षण सामग्रीको व्यवस्था गर्नुपर्छ।
शिक्षक व्यवस्थापन: योग्य शिक्षक भर्ना गर्न प्रोत्साहन (जस्तै: उच्च तलब, आवास सुविधा) र विद्यमान शिक्षकका लागि तालिमको व्यवस्था गर्नुपर्छ।
विद्यार्थी सहायता: गरिब परिवारका विद्यार्थीका लागि छात्रवृत्ति, निःशुल्क किताब र पोषण कार्यक्रम लागू गर्नुपर्छ ताकि उनीहरूले पढाइमा ध्यान दिन सकून्।
निगरानी र सुधार: शैक्षिक गुणस्तर सुधार गर्न नियमित अनुगमन र मूल्यांकनको व्यवस्था गर्नुपर्छ।

श्री शारदा मावि, बुढीगंगा-७, बाजुराको शून्य SEE नतिजा एउटा संख्यामात्र होइन, यो दुर्गम क्षेत्रका बालबालिकाको भविष्यसँग जोडिएको गम्भीर मुद्दा हो। सरकारले यो समस्यालाई प्राथमिकतामा राखी तत्काल कारबाही गर्नुपर्छ। यदि अहिले कदम चालिएन भने, यस्ता घटनाले देशको शैक्षिक भविष्यमाथि नै प्रश्नचिह्न खडा गर्नेछ। समय आएको छ—सरकारले आफ्नो जिम्मेवारी पूरा गरोस् र बाजुराका विद्यार्थीको भविष्य उज्यालो बनाउन पहल गरोस्।