विदेशको सपना त्यागेर गाउँमै खेती: अकबरे खुर्सानी फले पनि बजारको अभावले किसानको मन दुख्यो

काठमाडौँ : गाउँको हरियो बारीमा अकवरे खुर्सानी लटरम्म फलेको छ। टुप्पा फर्किएको रातो टुकी झैँ झल्किने ती खुर्सानीहरूले दृश्य त रंगीन बनाएका छन्, तर किसान निर्मल पुन मगरको मन भने बेचैन छ — कारण, बजार छैन।

पर्वतको जलजला गाउँपालिका–९, बनौंका ४४ वर्षीय पुनले दश वर्ष खाडी मुलुकहरूमा पसिना बगाएर कमाएको पैसा गाउँमै लगानी गरे। सुन्तलाको बगैचाभित्रको खाली जमिन सदुपयोग गर्दै उनले अकवरे जातको खुर्सानी व्यवसायिक रूपमा खेती गर्न थाले।

बारीभरि फले खुर्सानी, तर बेच्न पाउने ग्यारेन्टी छैन
निर्मलले ६ सय बोट सुन्तलाबीचमा १२ हजारभन्दा बढी खुर्सानीका बिरुवा रोपे। फल निकै राम्रो आएको छ। तर उनको चिन्ता के हो भने, “फलेको खुर्सानी कुहिएर जान्छ कि?”
उनका शब्दहरूमा सुनौं:

“फलेको देख्दा त मन रमाउँछ। तर त्यो खुसी धेरै बेर टिक्दैन। किनभने बजार छैन।”

खाडी मुलुकहरूमा काम गर्दा सन्तोषजनक आम्दानी नपाएको अनुभव बोकेर उनी नेपाल फर्किए। फर्किएपछि ‘निकिता एकीकृत कृषि तथा पशुपंक्षी फर्म’ स्थापना गर्दै सुन्तला, खुर्सानी, तरकारी र कुखुरापालन थाले।

उनी आधुनिक कृषिमा लागेका छन्। उदाहरणका लागि, मल्चिङ प्रविधि अपनाएका छन् — जसले बालीलाई झारले असर नगर्ने र गुणस्तरीय उत्पादन दिन सक्ने बनाउँछ।

अचार उत्पादनमा नयाँ सोच
गत वर्ष परीक्षणस्वरूप लगाएको ९० बोट खुर्सानीबाट ३० हजार रुपैयाँ आम्दानी भएपछि, उनले यस वर्ष ठूलो परिमाणमा खेती गरेका हुन्। तर बजार समस्या झनै बढेको छ। अब उनी सोचिरहेका छन् — अकवरे खुर्सानीको अचार बनाएर नयाँ स्वादमार्फत बजारमा प्रवेश गर्ने।
खुर्सानी खेतीमा श्रीमती माया पुन पनि सक्रिय छन्। यो परिवारको साझा प्रयास हो। वडाध्यक्ष गौ बहादुर पुन भन्छन्,
“हामी कृषक पुनजस्ता उद्यमीलाई बजार व्यवस्थापनमा सहयोग गर्न तत्पर छौं।”
गाउँपालिकाले मिनिटेलर हलो, मल्चिङ सामाग्री, र खुर्सानीमा लागेको रोग नियन्त्रणमा पनि सहयोग गरिरहेको छ।
हालसम्म २ सय किलोग्राम खुर्सानी कुश्मा, बेनी र बागलुङका स्थानीय बजारमा प्रतिकिलो रु. ३०० मा बिक्री भइसकेको छ। तर उत्पादनको मात्रालाई हेर्दा त्यो नाकाफी हो। बाँकी ठूलो परिमाणमा खुर्सानी अझै बारीमै झुण्डिएको छ — अझै अनिश्चित भविष्यको प्रतीक्षा गर्दै।
निर्मलजस्ता किसानका पसिनालाई मूल्य दिन अब बजारसँगको सशक्त जोड आवश्यक छ। यस्ता साना किसानलाई सहकारी, स्थानीय सरकार र निजी क्षेत्र मिलेर डिजिटल प्लेटफर्म, ब्राण्डिङ, अचार उद्योग वा निर्यात संयन्त्र निर्माण गर्न मद्दत पुर्‍याउनु आवश्यक छ।